ขยะพลาสติกในยุค Covid-19
นับตั้งแต่ไวรัสโคโรนา (COVID-19) เริ่มแพร่ระบาดเข้ามาในประเทศไทยครั้งแรก เมื่อ 13 มกราคม พ.ศ. 2563 ถือได้ว่าเราได้ทำความรู้จักโรคนี้มามากกว่า 1 ปี แล้ว และไวรัสโคโรนา (COVID-19) มีการพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ ๆ ตลอดเวลา จนก่อให้เกิดการระบาดหลายระลอกและทวีความรุนแรงมากขึ้น ก่อให้เกิดผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของมนุษย์ทั้งในระดับจุลภาคและมหภาค ทั้งในวงการการศึกษา อุตสาหกรรม รวมไปจนถึงสิ่งแวดล้อม
การปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตรูปแบบใหม่ (New normal) เป็นคำศัพท์บัญญัติใหม่เพื่อให้สอดรับกับแนวทางลดการติดเชื้อจากโรคระบาดในระบบสาธารณสุข และรัฐบาลมีมาตรการล็อกดาวน์ (Lockdown) โดยขอความร่วมมือให้ประชาชนจำกัดการเดินทาง “อยู่บ้าน หยุดเชื้อ เพื่อชาติ” การรักษาระยะห่างทางสังคม (Social Distancing) และทำงานอยู่บ้าน (Work from Home) ห้างสรรพสินค้า สถานที่สาธารณะ สถานที่ให้บริการต่าง ๆ ต้องหยุดให้บริการ รวมถึงการห้ามนั่งรับประทานอาหารในร้าน เพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของโรค หนึ่งในธุรกิจการที่ได้รับความนิยมและแพร่หลายอย่างรวดเร็วคือ บริการส่งอาหาร (Food Delivery) ดังจะเห็นได้ว่าเกิดธุรกิจนี้เพิ่มหลายแบรนด์ จากข้อมูลของศูนย์วิจัยกสิกรไทยพบว่า ช่วงครึ่งแรกของปี 2563 ปริมาณการส่งอาหาร (Food Delivery) เติบโตกว่า 150% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน ปัญหาอย่างหนึ่งที่ตามมาอย่างเห็นได้ชัดเจนคือ ขยะพลาสติกที่เพิ่มปริมาณขึ้นอย่างล้นหลาม
ดร.วิจารย์ สิมาฉายา ผู้อำนวยการสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย กล่าวว่า “ตั้งแต่โรคโควิด-19 แพร่ระบาด พบว่าสัดส่วนขยะพลาสติกเพิ่มขึ้นในเกือบทุกเมือง โดยเฉพาะจากการสั่งอาหารรูปแบบเดลิเวอรี่ (Food Delivery) แต่ละครั้งที่สั่งอาหาร มีจำนวนพลาสติกไม่น้อยกว่า 5 ชิ้น ประกอบด้วยบรรจุภัณฑ์หีบห่อและอุปกรณ์ ได้แก่ ถุงพลาสติก กล่องกระดาษใส่อาหาร กล่องพลาสติกใส่อาหาร กล่องพลาสติก/ซองพลาสติกแยกชนิดอาหาร ซองเครื่องปรุงรส แก้วพลาสติกใส่เครื่องดื่ม ตะเกียบไม้หรือพลาสติก ช้อนและส้อมพลาสติก พร้อมซองพลาสติกใส่ตะเกียบหรือช้อน กระดาษทิชชู เทปกาวใช้ติดบรรจุภัณฑ์ เป็นต้น” กลายเป็นขยะพลาสติกหลังการบริโภค และไม่ได้รับการคัดแยกเพื่อนำกลับไปใช้ประโยชน์ เนื่องจากมีความกังวลต่อการเสี่ยงสัมผัสเชื้อโรค ทำให้ปริมาณขยะพลาสติกมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นหลายเท่าตัว
ตามรายงานของกรมควบคุมมลพิษพบว่า ในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดโควิด-19 ขยะพลาสติกทั่วประเทศไทยมีปริมาณเพิ่มขึ้นร้อยละ 15 จาก 5,500 ตันต่อวัน เป็น 6,300 ตันต่อวัน และกำลังส่งผลกระทบต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อม เพราะขยะพลาสติกเพียงน้อยนิดเท่านั้นที่ถูกนำไปรีไซเคิล ที่เหลือถูกนำไปเผา ก่อมลพิษทางอากาศ ซึ่งส่วนใหญ่จะตกค้างอยู่ในสิ่งแวดล้อม และหลุดลอดเข้าสู่ห่วงโซ่อาหารในระบบนิเวศ มลพิษพลาสติกเหล่านี้ถือเป็นภัยคุกคามมนุษย์และสิ่งมีชีวิต หากไม่เร่งดำเนินการหรือหามาตรการการกำจัดหรือลดปริมาณขยะลงอย่างยั่งยืน อาจจะเป็นปัญหาเรื้อรังของประเทศไทย
สถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา (COVID-19) ตั้งแต่แรกเริ่มจนถึงปัจจุบันถือว่าเป็นวิกฤติครั้งใหญ่ที่เกิดขึ้น และกำลังลุกลามส่งผลไปในทุกมิติ ทั้งด้านคุณภาพชีวิต ด้านสังคม และด้านเศรษฐกิจ เมื่อย้อนกลับไป 1–2 ปีก่อน ประเทศไทยตื่นตัวเรื่องปัญหามลพิษพลาสติกเป็นอย่างมาก จนนำไปสู่การวาง Roadmap การจัดการขยะพลาสติกของประเทศ พ.ศ. 2561–2573 (Thailand’s Roadmap on Plastic Waste Management 2018–2030) เพื่อเป็นกรอบและทิศทางการดำเนินการป้องกันและแก้ไขปัญหาการจัดการขยะพลาสติกของประเทศ อีกทั้งกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) ร่วมมือกับ Modern Trade (ธุรกิจค้าปลีกสมัยใหม่) เลิกแจกถุงพลาสติกให้ลูกค้าแบบถาวร ตั้งแต่ 1 มกราคม พ.ศ. 2563 เป็นต้นมา ในขณะที่ตลาดสดและร้านขายของชำ รัฐบาลขอความร่วมมือขยับปรับตัวตาม ตั้งเป้าเลิกใช้ถุงพลาสติกทั่วประเทศไทย 1 มกราคม พ.ศ. 2564 พร้อมทั้งมีกฎหมายบังคับใช้ควบคู่การประชาสัมพันธ์อีกด้วย
แม้ว่าประชาชนจะสามารถปรับตัวกับการใช้ชีวิตในรูปแบบใหม่ (New normal) ให้เข้ากับสถานการณ์ปัจจุบันในช่วงการระบาดของไวรัสโคโรนา (COVID-19) ได้แล้ว เหนือสิ่งอื่นใดคือการสั่งอาหารออนไลน์หรือสั่งสินค้าออนไลน์มากขึ้นตามไปด้วย ดังนั้นสังคมไทยควรตระหนักถึงผลกระทบที่ตามมานั่นคือปัญหาขยะพลาสติก ที่เป็นปัญหาใหญ่ที่โลกกำลังเผชิญ ทางออกสำคัญที่สุดคือ พวกเราทุกคนต้องสำรวจตนเองว่าเราทำให้เกิดขยะ และขยะพลาสติกที่ไม่จำเป็นอะไรบ้าง โดยใช้หลัก 3 R ดังนี้
• Reduce (ลดการใช้) : ลดการใช้พลาสติกที่ไม่จำเป็น เช่น โครงการลดพลาสติกหุ้มฝาขวดน้ำดื่มของ มจธ.
• Reuse (นำกลับมาใช้ซ้ำ) : การใช้บรรจุภัณฑ์ซ้ำ
• Recycle (นำกลับมาใช้ใหม่) : แยกขยะ เพื่อการจัดการรีไซเคิลที่ถูกวิธี
หากทุก ๆ คนร่วมมือกันคนละเล็กคนละน้อยจะช่วยลดขยะพลาสติกบนโลกลงได้จำนวนมหาศาล ซึ่งจะเกิดผลที่ดีต่อประเทศ ต่อโลก ต่อสิ่งแวดล้อม ต่อตัวเราและลูกหลานในอนาคตต่อไป
แล้วคุณล่ะ….ในฐานะผู้บริโภคทำอะไรได้บ้าง เพื่อช่วยลดขยะพลาสติก
รวบรวมข้อมูลโดยนางสาววิชญ์ชยาภรณ์ นามวิสัย
เอกสารอ้างอิง
1.กรมควบคุมมลพิษ. (2564). ทส. จับมือ Platform ร่วมลงนามบันทึกความร่วมมือ “Food Delivery วิถีใหม่ ใส่ใจ
สิ่งแวดล้อม”. สืบค้นเมื่อ 24 มีนาคม 2564, จาก
http://www2.pcd.go.th/Public/News/GetNewsThai.cfm?task=lt2020&id=19763
2.ทนงศักดิ์ แสงสว่างวัฒนะ ณิชนันทน์ ศิริไสยาสน์ และโชติ บดีรัฐ. (2563). “New Normal” วิถีชีวิตใหม่และการ
ปรับตัวของคนไทยหลังโควิด-19 : การงาน การเรียน และธุรกิจ. วารสารการบริหารการปกครองและนวัตกรรมท้องถิ่น, 4(3)
3.ไทยโพสต์. (2564). เกาะติดปัญหาขยะพลาสติก หลังโควิด-19 ระลอกใหม่. สืบค้นเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2564, จาก
https://www.thaipost.net/main/detail/89342
4.ไทยโพสต์. (2564). เปิดโมเดล”เรียกคืนขยะพลาสติก”ยุคโควิด-19. สืบค้นเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2564, จาก
https://www.thaipost.net/main/detail/64255
5.บุญชนิต ว่องประพิณกุล และสุจิตรา วาสนาดำรงดี. (2564). “ขยะพลาสติกจากการสั่งอาหารออนไลน์”
สถานการณ์ปัญหาและแนวทางแก้ไข (ตอนที่ 1). วารสารสิ่งแวดล้อม, ปีที่ 25 (ฉบับที่ 1).
6.เพื่อนชุมชน. (2564). อยู่บ้านอิ่มท้อง “ขยะ” ที่เหลือจัดการอย่างไร. สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2564, จาก
https://www.community.or.th/blog/2020/06/08/กำจัดขยะ
7.มติชนออนไลน์. (2564). คนไทยเฮ! แก้ปัญหาพลาสติกในทะเลสำเร็จ ลุยอีก 9 มาตรการแก้ปัญหาขยะต่อ.
สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2564, จาก https://www.matichon.co.th/politics/news_2641482
8.มูลนิธิสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย (ม.ส.ท.). (2564). เกาะติดปัญหาขยะพลาสติก หลังโควิด-19 ระลอกใหม่. สืบค้น
เมื่อ 8 มีนาคม 2564, จาก http://www.tei.or.th/th/highlight_detail.php?event_id=974
9.ราชบัณฑิตยสภา. (2563). เบื้องหลังการบัญญัติศัพท์คำว่า New normal. สืบค้นเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2564, จาก
https://royalsociety.go.th/tag/new-normal/
10.วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2564). การระบาดทั่วของโควิด-19 ในประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2564,
จาก https://th.wikipedia.org/wiki/การระบาดทั่วของโควิด-19_ในประเทศไทย
11.Jitpleecheep, P. (2019). Food Passion tries to cut plastic waste. (29 November) Retrieved Feb 20, 2021, from https://www.bangkokpost.com/business/1804379/food-passion-tries-to-cut-plastic-waste
12.Pran Suwannatat. เปิดศึกวงการ Food Delivery ไทย: การแข่งขันที่ไม่ใช่แค่โปรโมชั่นส่งฟรี. สืบค้นเมื่อ 7
เมษายน 2564, จาก https://brandinside.asia/food-delivery-competition-in-thailand
13.Wassana Jangprajak. Thailand’s Roadmap on Plastic Waste Management and current initiatives on single-use plastic in food delivery and takeaway. Retrived Mar 10, 2021, from https://www.thai-german-cooperation.info/wp-content/uploads/2020/09/1.2_PCD_Wassana_Jangprajak_Thailand.pdf.
