“การรู้สารสนเทศช่วยพัฒนาการอ่านจับใจความสำคัญได้อย่างไร”
การอ่านจับใจความสำคัญเปรียบเสมือนกับการหาคำตอบให้กับตัวเองทุกขณะที่อ่านเนื้อหานั้น ๆ ว่า ผู้เขียนต้องการจะสื่ออะไร ถ้าเราเป็นผู้เขียนจะสื่อสิ่งใด มีการใช้ความหมายแอบแฝงหรือไม่ มีการสอดแทรกแนวคิดอื่นใดนอกจากประเด็นหลัก
การตั้งคำถามเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาทักษะการอ่านจับใจความสำคัญ
ซึ่งแนวทางในการพัฒนาทักษะนี้ขึ้นอยู่กับพื้นฐานความถนัดของแต่ละคน
โดยบทความนี้จะขอยกตัวอย่างการพัฒนาทักษะการอ่านจับใจความสำคัญที่มาจากประสบการณ์จริงของผู้เขียน เพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาทักษะให้กับผู้ที่อ่าน
ลองทำไปใช้ฝึกฝนตามแนวทางดังนี้
1. ตั้งเป้าหมายของการอ่านโดยใช้การรู้สารสนเทศ
การรู้สารสนเทศสามารถช่วยพัฒนาการอ่านจับใจความสำคัญ ที่เริ่มต้นจากการฝึกฝน โดยตั้งเป้าหมายก่อนว่า เราต้องการเนื้อหาใด เกี่ยวกับสิ่งใดบ้าง และค้นหาสิ่งเหล่านั้นเพื่ออะไร จากนั้นค้นหาแหล่งข้อมูล เราสามารถหาข้อมูลจากที่ไหนได้บ้าง
ตัดสินใจประเมินคุณภาพของข้อมูลหรือเนื้อหา และสุดท้ายคือ การกลั่นกรองเนื้อหาที่สำคัญ และตรงประเด็นกับสิ่งที่เราต้องการ เพื่อนำมาใช้จริง เช่น เรากำลังจะเขียนบทความเรื่องหนึ่งที่เกี่ยวกับการปลูกต้นกระบองเพชรชนิดหนึ่ง เราต้องกำหนดเป้าหมายให้ตัวเองว่า ต้องหาข้อมูลส่วนไหนก่อนเป็นอันดับแรก แล้วไล่เรียงลำดับความสำคัญจากมากไปหาน้อย ก่อนอื่นหาว่า ต้นกระบองเพชรมีกี่ประเภท เลือกประเภทที่ต้องการจะปลูก วิธีการปลูก วิธีการดูแลรักษา ตามลำดับ เมื่อวางเป้าหมายเสร็จจึงหาแหล่งข้อมูลว่ามีทีใดบ้าง ที่เราจะหาข้อมูลได้ จากนั้นประเมินแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ และกลั่นกรองข้อมูลด้วยตนเอง เพื่อนำสิ่งที่ได้มาเรียบเรียงในสำนวนภาษาของตนเอง
2. ทดลองอ่านบทความจากข้อสอบ GAT เชื่อมโยง
หลายคนอาจคิดว่า การอ่านข้อสอบ GAT เชื่อมโยงเกี่ยวข้องอย่างไรกับการอ่านเพื่อจับใจความสำคัญ แต่หากได้ฝึกด้วยวิธีการนี้แล้วจะช่วยให้เราเห็นประเด็นสำคัญได้ง่ายขึ้น โดยในระหว่างที่อ่านบทความนั้นให้เราจดบันทึกจุดสำคัญ เหมือนกับตอนที่เราจดบันทึกรายละเอียดต่าง ๆ เพื่อทำข้อสอบ GAT เชื่อมโยง ซึ่งเราจะต้องแบ่งแยกเป็นประเด็นในแต่ละมุมมอง และสิ่งที่สามารถเป็นไปได้ เพื่อเชื่อมโยงข้อมูล
สิ่งเหล่านี้สามารถสังเคราะห์เป็นใจความสำคัญของเนื้อหาได้ ถือว่า บทความจากข้อสอบ GAT เป็นแบบฝึกที่ดีอย่างหนึ่งต่อการฝึกการอ่านจับใจความสำคัญ
3. การวิเคราะห์เชิงลึก
การวิเคราะห์สิ่งที่ได้รับจากการอ่าน เปรียบเสมือนการสังเกตจุดต่าง ๆ ในเนื้อหาที่อ่าน ว่าสื่อถึงสิ่งใด ในมุมไหน ประเด็นใดเป็นหลัก ประเด็นใดเป็นประเด็นรอง ส่วนใดที่สนับสนุนประเด็นเหล่านั้น เนื้อหาส่วนใดเป็นข้อเท็จจริง เนื้อหาส่วนใดเป็นความคิดเห็นของผู้เขียน การวิเคราะห์เชิงลึกควรแยกแต่ละประเด็นออกจากกันได้อย่างถูกต้องและครบถ้วน ซึ่งในวิธีการนี้อาจต้องใช้เวลาอ่านนานหรือทบทวนสิ่งที่อ่านมากกว่าหนึ่งครั้ง และถูกมองว่าทำได้ยาก แต่ถ้าเริ่มเข้าใจหลักการและเริ่มจับทางการวิเคราะห์ได้ การพัฒนาทักษะการอ่านจับใจความสำคัญของเราจะพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว และสามารถนำทักษะนี้ไปใช้ได้กับงานทุกสาขาอาชีพเพื่อที่จะพัฒนาความสามารถให้ตัวเองในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นการประชุม การพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็น การสังเกต การตั้งคำถาม หรือจะเป็นการจับประเด็นที่หลากหลายนอกจากสิ่งที่คนทั่วไปมองข้าม
หากเราฝึกจากแบบฝึก 3 วิธีข้างต้นอย่างสม่ำเสมอ นอกจากจะทำให้เราพัฒนาทักษะการอ่านจับใจความสำคัญ เราจะสามารถพัฒนาทักษะการรู้สารสนเทศและทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณได้อีกด้วย หากใครคิดว่าตนเองยังไม่เหมาะกับ 3 วิธีข้างต้น ให้
หมั่นเพิ่มทักษะการอ่านก่อนได้ เพราะโดยรวมของการพัฒนาทักษะการอ่านจับใจความสำคัญ คือ การหมั่นอ่านอย่างสม่ำเสมอ ในช่วงแรก ๆ อาจจะมองหาสิ่งที่อ่านเพื่อความบันเทิง หลังจากเริ่มชินกับการอ่านแล้วให้ลองสรุปโดยย่อ ว่าเราได้สิ่งใดจากการอ่าน ตั้งแต่ต้นจนจบ ผู้เขียนกล่าวถึงอะไร ใคร ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร เช่น ตัวละครนั้นรู้สึกอย่างไร ทำอะไรในช่วงไหนที่มีผลสำคัญต่อเนื้อเรื่อง และเมื่อชำนาญมากขึ้นควรสรุปให้มีหลายรูปแบบ ทั้งแบบเรียบเรียง แบบกำหนดหัวข้อ แบบ infographic ฯ สุดท้ายคือ การมองในมุมมองที่แตกต่างจากผู้อื่นโดยใช้หลักการ “What if” เพื่อตั้งสมมติฐาน ว่า ถ้าเกิดบางสิ่งขึ้น จะส่งผล
อย่างไร เพื่อเป็นการต่อยอดความรู้ให้กับตัวเอง เนื่องจากการพัฒนาทักษะ
ในทุก ๆ ด้านนั้น การรู้และเข้าใจยังไม่เพียงพอ เราจำเป็นจะต้องรู้และเข้าใจอย่างถ่องแท้ และสามารถนำไปใช้ได้จริงด้วย
รวบรวมข้อมูลโดย นายธีรภัทร แผ่นภาษิต และนายศักดินนท์ แหยมสุขสวัสดิ์
นักศึกษาฝึกปฏิบัติงาน จากมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร
เอกสารอ้างอิง
การอ่านเพื่อวิเคราะห์ [ PDF file ]. (2564). สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2564, จาก
http://www.eledu.ssru.ac.th/sirion_ju/pluginfile.php/83/mod_resource/content/1/การอ่านเพื่อวิเคราะห์.pdf
คณาจารย์ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
(2548). ทักษะการรู้สารสนเทศ. พิมพ์ครั้งแรก. กรุงเทพฯ: ภาควิชาบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศ
ศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ภาทิพ ศรีสุทธิ. (2564). การอ่านจับใจความสำคัญและการอ่านคิดวิเคราะห์. สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2564, จาก
http://www.st.ac.th/bhatips/tip49/reading1.html
ScholarShip ทุนเรียนต่อต่างประเทศ. (2015). เทคนิคการเขียน Essay ให้ดูดีแบบมืออาชีพ ไว้โกยคะแนน
