เกณฑ์อาคารปลอดภัยกับชีวิตและทรัพย์สิน
เมื่อมีเหตุเพลิงไหม้อาคาร ตึกถล่ม มักตามมาด้วยข่าวผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บจากตึกพังถล่ม คำถามที่เกิดตามมาคือ อาคารบ้านเรือนที่เราอาศัยอยู่ทุกวันนี้มีความปลอดภัยแข็งแรง จริงหรือไม่ นอกจากการออกแบบและการก่อสร้างที่ถูกวิธีแล้ว การตรวจสอบและการบำรุงรักษาอย่างต่อเนื่องก็เป็นส่วนหนึ่งที่จะทำให้อาคารมีความแข็งแรง โดยทั่วไปสำหรับอาคารขนาดใหญ่ และอาคารสาธารณะจะต้องตรวจสอบสภาพอาคารและอุปกรณ์ของอาคารโดยผู้เชี่ยวชาญ จะมีการตรวจสอบตามมาตรฐาน 6 ด้าน คือ ด้านความมั่นคงแข็งแรงของอาคาร ด้านระบบบริการและอำนวยความสะดวก ด้านระบบสุขอนามัยและสิ่งแวดล้อม ด้านระบบป้องกันและระงับอัคคีภัย ด้านสมรรถนะของระบบและอุปกรณ์ต่าง ๆ ของอาคารเพื่ออพยพผู้ใช้อาคาร และด้านระบบการบริหารจัดการความปลอดภัยในอาคาร
อาคารสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) จัดเป็นประเภทกลุ่มอาคารสูง เปิดใช้งานมาประมาณ 20 ปี โดย มจธ. มีระบบการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยและพลังงานที่ดีมีประสิทธิภาพ ได้แก่ การตรวจสอบอาคารภายในมหาวิทยาลัยฯ การจัดการความปลอดภัยของอาคารส่งเสริมและสร้างความตระหนักด้านความปลอดภัย รวมถึงสนับสนุนให้เกิดการดำเนินการเกี่ยวกับความปลอดภัยของการใช้อาคาร จึงมีโครงการตรวจสอบอาคารอเนกประสงค์ภายใน มจธ. เพื่อเป็นโครงการนำร่องของการกำหนดมาตรฐาน วางแผนการซ่อมบำรุงระบบประกอบอาคาร และส่งเสริมการประหยัดพลังงานภายในมหาวิทยาลัย และจากโครงการตรวจสอบนำร่องครั้งนี้ อาคารสำนักหอสมุดจึงได้รับการตรวจสอบครั้งใหญ่ และได้รับใบรับรองการตรวจสอบอาคาร (ร.1) เมื่อวันที่ 20 เมษายน พ.ศ. 2564
วัตถุประสงค์ของการตรวจสอบอาคาร
อาคารมีโครงสร้างและระบบต่าง ๆ ภายในอาคารที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัยของประชาชน เช่น ระบบป้องกันและระงับอัคคีภัย ระบบไฟฟ้า ระบบลิฟต์ ซึ่งระบบต่าง ๆ เหล่านี้ เมื่อถูกใช้งานไประยะเวลาหนึ่งจำเป็นต้องมีการตรวจสอบและบำรุงรักษาเพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน ตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 บัญญัติเพิ่มเติม โดยพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2543 มาตรา 32 ทวิ บัญญัติให้เจ้าของอาคาร 9 ประเภท ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบด้านวิศวกรรมหรือผู้ตรวจสอบด้านสถาปัตยกรรมแล้วแต่กรณี ตรวจสอบสภาพอาคาร แล้วรายงานผลการตรวจสอบต่อพนักงานท้องถิ่นตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในกฎกระทรวง พ.ศ. 2550 และออกใบรับรองการตรวจสอบอาคาร (ร.1) ให้กับอาคารที่มีสภาพพร้อมใช้งาน หรือการออกคำสั่งให้ปรับปรุงอาคารโดยเจ้าพนักงานท้องถิ่น หากพบว่าอาคารดังกล่าวมีข้อบกพร่องที่ผู้ตรวจสอบให้ความเห็นในรายงานตรวจสอบอาคาร
การตรวจสอบอาคาร
กฎหมายได้กำหนดให้เจ้าของอาคารต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบอาคารด้านวิศวกรรมหรือผู้ตรวจสอบด้านสถาปัตยกรรม แล้วแต่กรณีต้องตรวจสอบอาคาร โดยจะตรวจสอบใหญ่ทุก 5 ปี และตรวจสอบย่อยทุกปี ตามข้อกำหนดของกฎกระทรวงเรื่องหลักเกณฑ์ในการตรวจสอบอาคาร หมวดที่ 4 ข้อ 13 โดยการตรวจสอบครั้งแรกจะเป็นการตรวจสอบใหญ่ เป็นการตรวจสอบโครงสร้างอาคารและระบบทุกระบบ ตรวจสอบความมั่นคงแข็งแรงของอาคาร ระบบและอุปกรณ์ประกอบอาคาร ระบบไฟฟ้า ปรับอากาศ ลิฟต์/บันไดเลื่อน ระบบสุขอนามัยและสิ่งแวดล้อม ระบบป้องกันและระงับอัคคีภัย การตรวจสอบสมรรถนะของระบบและอุปกรณ์ต่าง ๆ ของอาคารเพื่ออพยพผู้ใช้อาคาร ตรวจสอบระบบการบริหารจัดการเพื่อความปลอดภัยในอาคาร
ส่วนการตรวจสอบประจำปี เป็นการตรวจสอบตามแผนการตรวจสอบและอุปกรณ์ประกอบของอาคารประจำปี จะเน้นการตรวจสอบเอกสารประวัติการบำรุงรักษา การทดสอบ การใช้งาน การดัดแปลงและการเปลี่ยนแปลง เปรียบเทียบกับแผนงานที่ได้ทำไว้ในขณะการตรวจสอบใหญ่
หลังการตรวจสอบอาคารเสร็จสิ้น เมื่อได้รับรายงานผลการตรวจสอบอาคารและอุปกรณ์ประกอบของอาคารให้เจ้าของอาคารหรือผู้ที่ได้รับมอบหมายนำรายงานดังกล่าวส่งต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่น เพื่อขอใบรับรองอาคาร หากอาคารนั้นผู้ตรวจสอบได้ให้ความเห็นสรุปไว้ในรายงานว่า
“ผู้ตรวจสอบขอรับรองว่าอาคารหลังนี้
- โครงสร้างทั้งหมดมีความมั่นคงแข็งแรง
- ระบบประกอบอาคารมีครบถ้วน
- สมรรถนะของระบบรวมถึงอุปกรณ์ต่าง ๆ พร้อมใช้งาน
- ระบบและการบริหารจัดการความปลอดภัยที่ดีมีประสิทธิภาพ
ดังที่กล่าวมาทั้งหมดทุกข้อ ผ่านเกณฑ์ของกฎหมาย เป็นไปตามมาตรฐาน และเห็นว่าอาคารนี้มีสภาพปลอดภัยเหมาะสมในการใช้งานได้” เจ้าหน้าที่พนักงานท้องถิ่นจะออก “ใบรับรองการตรวจสอบอาคาร” (แบบ ร.1 ) ให้ภายใน 30 วัน โดยเจ้าของอาคารหรือผู้จัดการนิติบุคคลอาคารชุดต้องแสดง “ใบรับรองการตรวจสอบอาคาร” ไว้ในที่เปิดเผย เห็นได้ง่าย ณ อาคารนั้น ตามข้อกำหนด
ข้อสังเกตเมื่อเข้าใช้งานอาคารที่ได้รับการตรวจสอบสอบสภาพอาคาร ตัวอย่างอาคารสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
เนื่องจากการตรวจสอบสภาพอาคารเป็นการตรวจสอบความพร้อมในด้านการใช้งาน เมื่อเราเข้าใช้อาคารจุดสังเกตในอาคารจึงอยู่ที่สถานที่และอุปกรณ์การใช้งานต่าง ๆ ในอาคารที่สามารถมองเห็นได้ เช่น
ความมั่นคงแข็งแรงของอาคาร อาคารต้องไม่มีร่องรอยการทรุดตัว การแตกร้าว ผุกร่อน ไม่มีความเสี่ยงของการหลุด ตกหล่นของส่วนประกอบโครงการและอุปกรณ์อื่น ๆ รูปทรงอาคารอยู่ในลักษณะตั้งตรงแนวดิ่ง
ระบบลิฟต์โดยสารในอาคาร มีการตรวจสภาพและบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ มีอุปกรณ์ช่วยเหลือ เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน หรือลิฟต์ค้าง ในลิฟต์แสดงใบตรวจเช็คสอบสภาพ
ระบบป้องกันและระงับอัคคีภัย บริเวณห้องโถงลิฟต์ดับเพลิงมีระบบและอุปกรณ์ที่พร้อมใช้งานสำหรับนักดับเพลิง
บันไดหนีไฟ มีทางออกสุดท้ายของบันไดหนีไฟ ไม่มีสิ่งกีดขวางเส้นทางหนีไฟ ประตูหนีไฟมีอุปกรณ์บังคับประตูให้เปิดอัตโนมัติ มีเครื่องหมายและป้ายแสดงทางออกฉุกเฉิน
ระบบปรับอากาศและระบบระบายอากาศ
ระบบดับเพลิงอัตโมนัติ เช่น Sprinkler System หรือระบบอื่นที่เทียบเท่าที่สามารถทำงานได้ด้วยตัวเองเมื่อมีเพลิงไหม้
จากเนื้อหาที่กล่าวมาข้างต้น คงจะทำให้หลายคนเริ่มสังเกตการใช้เข้างานอาคารต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้นว่าอาคารลักษณะแบบใดที่มีความมั่นคงปลอดภัยสามารถเข้าไปใช้บริการและทำกิจกรรมได้อย่างสบายใจมากยิ่งขึ้น เราอาจจะเริ่มสังเกตจากสิ่งที่อยู่ใกล้ตัว เช่น บ้าน หรือคอนโดที่เราอาศัยอยู่ หากพบความผิดปกติจะได้ปรับปรุงและแก้ไขเพื่อความปลอดภัยได้ทันท่วงที
รวบรวมข้อมูลโดยนางสาวพรพันธ์ ชื่นใจ
เอกสารอ้าอิง
1. Thai Building Plus Company Limited. รายละเอียดการตรวจสอบ. สืบค้นเมื่อ 14 พฤษภาคม 2564, จาก http://www.thaibuildingplus.com/รายละเอียดการตรวจสอบ.html
2. YPS Engineering & Service Co., Ltd. อาคารที่ต้องจัดให้มีการตรวจสอบ. สืบค้นเมื่อ 14 พฤษภาคม 2564,
จาก https://ypsoffshore.com/bi-reqbldgs.html
3. เกณฑ์การตรวจสอบอาคาร 9 ประเภท ฉบับปรับปรุง (พ.ศ.2558). สืบค้นเมื่อ 21 เมษายน 2564, จาก
http://www.bsa.or.th/เรื่องน่าสนใจ/หลักเกณฑ์ตรวจสอบอาคาร-๙-ประเภท.html
3. บริษัท ควอลิตี้ บิวดิง ออดิท จำกัด. ตรวจสอบอาคาร. สืบค้นเมื่อ 14 พฤษภาคม 2564, จาก http://www. ตรวจสอบอาคาร.com/แผนการตรวจ.html
5.บริษัท ฐานเศรษฐกิจ มัลติมีเดีย จํากัด. (2559). วสท.เตือนสัญญาณภัยอาคารเก่าเผยมีกว่า 4 พันแห่งใน กทม.
ไม่เคยตรวจสอบเลย. สืบค้นเมื่อ 14 พฤษภาคม 2564, จาก https://www.thansettakij.com/content/business/100162
6. บริษัท โรเดียม คอลซัลแทนท์ จำกัด. ตรวจสอบอาคาร. สืบค้นเมื่อ 14 พฤษภาคม 2564, จาก http://www.drauditor.com/default.asp?content=mpagedetail&id=16840
7. ปรีชา อาการศ. หัวหน้าฝ่ายพัฒนาความยั่งยืน สำนักบริหารอาคารและสถานที่
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี. (1 กรกฎาคม 2564). สัมภาษณ์.
8. หลักเกณฑ์การตรวจสอบอาคาร 9 ประเภท ฉบับ พ.ศ.2555. สืบค้นเมื่อ 21 เมษายน 2564, จาก
https://engfanatic.tumcivil.com/tumcivil_1/media/Building_Spec_BSA/Building_Spec_BSA.pdf
