อาคาร : ส่วนประกอบ
….งานโครงสร้างเป็นส่วนสำคัญของงานก่อสร้าง ทำหน้าที่เสมือนโครงกระดูกของร่างกายที่คอยยึด เชื่อมส่วนสำคัญของร่างกายให้คงอยู่ในรูปร่าง ส่วนประกอบของอาคารหากจำแนกตามตำแหน่งของส่วนประกอบนั้น ๆ ว่าอยู่ตรงส่วนใดของอาคาร สามารถจำแนกได้เป็น 2 กลุ่มหลักคือ ส่วนโครงสร้างส่วนล่าง (Sub Structure) ได้แก่ ฐานราก และเสาตอม่อ และส่วนโครงสร้างส่วนบน (Super Structure) ได้แก่ พื้น คาน และเสา ดังภาพประกอบ
ฐานราก (Foundation) คือ โครงสร้างที่อยู่ล่างสุดของอาคาร มีหน้าที่รับน้ำหนักทั้งหมดของอาคารหรือโครงสร้างเพื่อถ่ายเทไปยังดินหรือหิน ซึ่งประเภทของฐานราก มีฐานรากชนิดตื้นและชนิดลึกจะมีลักษณะของการก่อสร้างและความสามารถในการรับน้ำหนักที่แตกต่างกัน โดยฐานรากตื้นจะเป็นฐานแผ่ ส่วนฐานรากลึกจะเป็นฐานบนเสาเข็ม ตัวอย่าง เช่น เข็มเจาะแบบแห้ง เข็มเจาะแบบเปียก แบบเข็มตอก ดังภาพประกอบด้านล่าง
เสาตอม่อ (Pier or Pedestal) ตอม่อเป็นโครงสร้างอาคารที่ต้านทานน้ำหนัก หรือแรงตามแกนร่วมกับโมเมนต์ดัดเสาที่ติดอยู่กับฐานราก มีหน้าที่รับน้ำหนักในแนวดิ่งของอาคารและถ่ายเทน้ำหนักลงสู่ฐานรากดังภาพประกอบ
พื้น (Slab) แผ่นพื้นเป็นโครงสร้างอาคารที่มักจะอยู่ในแนวราบ มีลักษณะเป็นแผ่นบาง ใช้รับน้ำหนักตัวมันเอง น้ำหนักวัสดุตกแต่ง และน้ำหนักบรรทุกจร โดยจะถ่ายเทน้ำหนักลงสู่คานรองรับหรือเสาขึ้นกับชนิดการออกแบบของพื้น แผ่นพื้นอาจจำแนกตามวัสดุ วิธีก่อสร้าง หรือการรับแรงในเชิงวิศวกรรม ในที่นี้จะแบ่งประเภทตามวัสดุทำพื้น ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 ชนิด ได้แก่พื้นไม้ พื้นเหล็ก และพื้นคอนกรีตเสริมเหล็ก มีรายละเอียดคือ พื้นคอนกรีตเสริมเหล็ก แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ พื้นคอนกรีตชนิดหล่อในที่และพื้นคอนกรีตอัดแรงสำเร็จรูป โดยพื้นคอนกรีตชนิดหล่อในที่ (cast in place slab) ยังสามารถแบ่งย่อยเป็น 1. แผ่นพื้นทางเดียว (One-way slab) 2. แผ่นพื้นสองทาง (Two-way slab) 3. แผ่นพื้นยื่น (Cantilever slab) 4. แผ่นพื้นไร้คาน (Flat slab)
คาน (Beam) เป็นโครงสร้างอาคารที่มักจะอยู่ในแนวราบ เชื่อมต่อกับองค์อาคารในแนวตั้ง ซึ่งคานทำหน้าที่รับน้ำหนักจากพื้นและผนังถ่ายน้ำหนักลงสู่เสาของอาคาร รวมทั้งทำหน้าที่ยึดเสาของอาคารให้อยู่ในสภาพที่มั่นคงแข็งแรง คานแบ่งตามชนิดของวัสดุที่ใช้ก่อสร้างมี 3 ประเภท ดังนี้
1. คานไม้ (Timber Beam) ทำจากไม้เนื้อแข็ง มีทั้งคานเดี่ยวและคานคู่ ข้อจำกัดของคานไม้คือรับน้ำหนักได้จำกัด
2. คานคอนกรีตเสริมเหล็ก (Reinforced Concreate Beam) คานประเภทนี้รับน้ำหนักได้มาก มีความคงทนสูง มีการเสริมเหล็กเส้นเพื่อเข้าไปรองรับแรงดึงได้สูงขึ้น และใส่ปลอกเหล็กเพื่อสามารถรองรับแรงเฉือนได้สูงขึ้น
3. คานเหล็ก (Steel Beam) ทำจากเหล็กขนาดใหญ่และหนา นิยมมากในปัจจุบัน เนื่องจากรับแรงอัดแรงดึงได้ดี แต่ไม่สามารถทนต่อความร้อนสูง ๆ ได้ และมีจุดอ่อนในบริเวณจุดต่อของคาน
เสา (Colomn) เสาเป็นส่วนประกอบที่ต่อขึ้นมาจากฐานราก ส่วนใหญ่ตั้งในแนวดิ่งอาจมีหน้าตัด หน้ากลม สี่เหลี่ยม หรืออื่น ๆ วัสดุที่ใช้ทำเสามีทั้งคอนกรีต เหล็ก ไม้ หรือผสมก็ได้ เช่นคอนกรีต และเหล็กรูปพรรณเสาถ่ายน้ำหนักบรรทุกตั้งแต่ชั้นหลังคาของอาคารลงสู่ฐานราก โดยเสาจะเชื่อมต่อกับคาน ถ่ายน้ำหนักบรรทุกจากคานลงสู่ฐานราก
จากโครงสร้างของอาคารที่ได้กล่าวมานั้นยังมีการแบ่งหรือจำแนกประเภทได้อีกหลายวิธีการ เช่น จำแนกตามส่วนประกอบของอาคาร จำแนกตามระบบหรือวิธีวิเคราะห์ จำแนกตามวิธีก่อสร้างหรือการทำงาน โดยการจำแนกโครงสร้างของอาคารนั้นอาจขึ้นอยู่กับการใช้งานหรือความเหมาะสมในการนำเสนอข้อมูล ดังเช่นบทความนี้ที่เลือกจำแนกตามตำแหน่งของส่วนประกอบของอาคาร
รวบรวมข้อมูลโดยนางสาวพรพันธ์ ชื่นใจ
เอกสารอ้างอิง
1.somchaiarchnnu. 2554. ส่วนประกอบของอาคาร. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา https://somchaimom.wordpress.com/2011/01/10ส่วนประกอบของอาคาร/.(6 พฤศจิกายน 2563)
2.รุจิพรรณ แฝงจันดา. หน่วยที่ 4 วิศวกรรมโครงสร้างอาคาร. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มาhttp://www.elfit.ssru.ac.th/rujipun_ph/pluginfile.php/161/block_html/content/โครงสร้างอาคาร.pdf. (2 พฤศจิกายน 2563)
3.วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย. ส่วนประกอบอาคาร. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา http://www.meshlinkthai.com/images/sub_1345618563/Building%20Component.pdf. (5 พฤศจิกายน 2563)
4.สถาพร โภคา. ความรู้พื้นฐานเรื่อง อาคาร และโครงสร้าง. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มาhttp://planning.pn.psu.ac.th/town_plan/procedure/docs_procedure/900_1310648153.pdf. (2 พฤศจิกายน 2563)
5.สุริยันต์ จันทร์สว่าง. Foundation. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา http://www.elca.ssru.ac.th/suriyun_ch/pluginfile.php/132/block_html/content/Presentation2%20%ฐานราก%20re.pdf. (5 พฤศจิกายน 2563)
6.Ch.ChooChuay. โครงสร้างอาคารกับอัคคีภัย. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา http://dpm.nida.ac.th/main/index.php/articles/fire/item/192-โครงสร้างอาคารกับอัคคีภัย. (4 ธันวาคม 2563)
7.ขั้นตอนการสร้างบ้าน. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา http://mini-engineer3.blogspot.com/2014/08/blog-post_2.html. (4 ธันวาคม 2563)
8.มาทำความรู้จักกับ โครงสร้างบ้าน “ฐานราก” และ “ตอม่อ”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา http://3dhouse2014.com/article/มาทำความรู้จักกับ_โครงสร้างบ้าน_“ฐานราก”_“ตอม่อ”. (4 ธันวาคม 2563)
